dinsdag

Nawoord

In 1996 begon ik op verzoek van Ronald Dietz, toenmalig directeur van de Arbeiderspers, met een boek over Winschoten. Tot aan het moment dat ik een volle baan kreeg (in 2000), heb ik aan dat boek gewerkt. Ik was toen tot 1963 gekomen.
In veel opzichten was de periode 1950 - 1963, die in dit log aan de orde is geweest, een cruciale. Veel belangrijke ontwikkelingen die nu tot een einde komen, hadden in deze periode een aanvang. Sommige lopen nog steeds door.
Dat geldt ook voor Winschoten. Je ziet de eerste plannen om het oude centrum te slopen en te vervangen door een parkeerplaats-vriendelijke vlakte verschijnen. Dit proces is nog steeds in volle gang. Ongetwijfeld is voor de nieuwe gemeente Oldambt een groot gemeentehuis nodig dat eindelijk op de plaats kan komen waar men in de jaren zestig al aan dacht: achter de Venne.
De werkloosheid in Oost-Groningen is nog steeds een heftig pro-bleem. De op de landbouw gebaseerde industrie is zo langzamerhand in zijn geheel verdwenen, net als het hoger onderwijs en vele overheidsinstellingen. Door gebrek aan goede opleidingsmogelijk-heden en hoogwaardige werkgelegenheid trekken jonge mensen al vroeg naar de stad om nooit meer terug te komen. Dat het platteland ontvolkt is ook een gevolg van bewuste politiek.
Het centrale probleem van de sociaal-democratie, hoe combineer je praktisch bestuur met politieke idealen, werd in Winschoten, waar de PvdA jarenlang een absolute meerderheid had, in de jaren van dit weblog een beetje zichtbaar. De afstand tussen politici en kiezers was toen ook al groot, maar de kiezers vertrouwden toch grotendeels blindelings op de goede bedoelingen van hun volksvertegenwoor-digers. De mensen die zich niet konden vinden in het sociaal-democra-tisch pragmatisme, stemden op de CPN, die op gemeentelijk niveau niet zoveel te maken had met het Rusland van vadertje Stalin, of later op de PSP. Deze radikale onderstroom is in Oost-Groningen altijd aanwezig geweest en heeft zijn wortels in een soort anarchisme dat ook nu nog volop leeft. Oost-Groningers laten zich niet zomaar wat wijsmaken en in mooie praatjes geloven ze al helemaal niet.
Wat ik geheel vergeten was toen ik met dit log begon was dat mijn onderzoek niet alleen over Winschoten ging. Al gauw kwamen Stalin en de koude oorlog langs. De Russen en de Amerikanen hielden elkaar nauwlettend in het oog en een allesvernietigende kernoorlog was tot aan de Cubacrisis een reële mogelijkheid. Het was die crisis die duidelijk maakte dat Chroetsjev toch iets minder een ijzervreter was dan zijn voorganger. De destalinistie zou echter pas met Gorbatsjov tot een einde komen.
De emancipatie van de zwarte bevolking in de VS, waarvan het begin volop in dit log aan bod komt, heeft nu, in 2008, een voorlopig hoogtepunt gevonden in de verkiezing van de eerste niet-blanke president in de geschiedenis van de VS: Barack Obama.
Tenslotte: het aardgas. Het werd in de uitverkoop gedaan omdat kernenergie de toekomst had. Wij zijn 55 jaar verder en als iets geen toekomst heeft is het kernenergie. Het geloof in de techniek en het vertrouwen dat alle problemen opgelost kunnen worden, vinden in onze tijd hun grenzen. De groei van de welvaart waarvan het begin in dit log nog net meegenomen kon worden, is gebaseerd op een economie die zijn basis vindt in de roofbouw op de natuur. We moeten de weg vinden die leidt naar een andere productiewijze, een waarbij niet zozeer groei als wel harmonie centraal staat. Een mooie Oost-Groninger utopie om dit log mee te beëindigen.

Groningen, 30 december 2008
Henk de Weerd

maandag

31 oktober 1963

De lonen gaan met tien procent stijgen. Om de druk op de arbeids-markt te verlichten is de verplichte militaire diensttijd terug ge-bracht tot 18 maanden - dat is nog altijd anderhalf jaar verspild.
Het aardgas gaat de gemeenten 6 cent per kubieke meter kosten en de consument 10 cent. Die vier cent steken de gemeenten blijkbaar in hun zak. In Groningen, Friesland en Drenthe, waar men dit jaar al aardgas zal kunnen gebruiken, krijgen de gemeenten 5 % korting. Het is nog niet bekend of zij die korting door zullen geven. De winst van gemeenten zal hoe dan ook niet zo groot zijn dat luxe projecten als zwembaden en sporthallen er van gebouwd kunnen worden.
De grootste winsten gaan naar de staat en naar Esso en Shell, die te-zamen het gas exploiteren. De overheid deelt voor 70 % in de winst. De verkoop naar het buitenland moet op termijn oplopen naar een derde van de jaarlijks beschikbare voorraad. Laten we hopen dat het echt wat wordt met die kernenergie. Anders spekken we de begroting met het geld van toekomstige generaties.

zondag

24 oktober 1963

Ze hebben eindelijk vastgesteld hoe groot de gasbel onder ons is. Het gaat om 1100 miljard kubieke meter (de eerdere schattingen lagen op 470 miljard kubieke meter). Daarmee is het het op een na grootste gasveld ter wereld. En het ligt bijna in zijn geheel onder Nederland zodat de Duitsers er vanaf Duits grondgebied niets van kunnen stelen (zoals men een hele tijd heeft gedacht). De waarde van ons gas is 50 miljard gulden! Groningen is rijk.
Minister Andriessen wil het gas in 40 jaar opmaken, omdat hij ver-wacht dat er vanwege de kernenergie in 2000 geen vraag meer naar is. Een aanmerkelijk deel van het gas wil men dan ook exporteren.
Voor Groningen zit er vooral werkgelegenheid in het potje: het hoofd-kantoor van de organisatie die het gas gaat beheren ( de Gas-Unie) komt in Groningen. Verder wil men met extra goedkoop aardgas energie-intensieve bedrijven hierheen trekken.
Ik heb niet het idee dat men een percentage van de opbrengst ten goede wil laten komen van provincie of gemeenten. Misschien moet men in het westen dan een tijdje maar niet zeuren over de werkloos-heid hier. Wij leveren onze bijdrage aan de economie nu op een an-dere manier.

zaterdag

1 oktober 1963

In Winschoten is vanmorgen midden in het centrum een grote brand uitgebroken. Nadat enige tijd geleden al de Nema en B.G. Meijer uitgebrand waren, was nu de beurt aan de drukinktfabriek van de Gembo, op de hoek van de Liefkensstraaat en Torenstraat. Er brandt wel erg veel in het centrum de laatste tijd.
Jackie Kennedy gaat een paar dagen varen met de boot van de reder Onassis. Niet met Onassis zelf, maar wel met zijn boot. Die is gehuurd door haar zwager en haar zuster, prins en prinses Radziwill.
Nog even iets kleins: de pockets. Boekjes om in je jaszak te steken en te lezen als je even tijd hebt bij de bushalte, in de wachtkamer van de dokter etc. Geen gebonden pillen, geen 'loodzware' literatuur. De introductie ervan leidde toentertijd, ik heb het over de jaren vijftig, tot de vraag of ze niet zouden leiden tot een goedkopere smaak, maar dat blijkt nu erg mee te vallen. En het gaat bovendien erg goed met de pockets. Er worden er per jaar 12 miljoen van verkocht. De gemid-delde oplage is 5000 exemplaren; er verschijnen nu per jaar bijna 2500 titels (1959: 1150). De groei zit hem in handboeken en in de titels over sport en spel, gedichten, religie en beeldende kunst.

vrijdag

27 september 1963

Het gaat goed met Nederland. Niet alleen krijgen we met zijn allen een forse loonsverhoging per 1 januari, maar wij hebben ook de kin-deren om dat geld aan uit te geven. Nog niet eens zeven jaar nadat we de 11 miljoen grens hebben gepasseerd, naderen we nu de grens van 12 miljoen inwoners. Het CBS voorspelt dat de 12 miljoenste Neder-lander op 10 oktober geboren zal worden. Of we daar nu blij moeten zijn is de vraag. Want al die monden moeten wel gevoed worden, al die mensen moeten wel werk hebben etc.

donderdag

26 september 1963

Wanneer zullen duplexwoningen samengevoegd gaan worden? Dat is een vraag die mij sinds het ontstaan van deze 'dubbele' woningen (twee minihuisjes op elkaar) door het hoofd speelt. Het idee is dat dat gaat gebeuren als de woningnood opgelost is. Door samenvoeging zou een grote woning met twee verdiepingen ontstaan.
Nu is de woningnood nog wel niet opgelost, maar toch wilde men het er in de gemeente Winschoten nog eens over hebben. Blijkbaar is hier minder sprake van woningnood dan elders, want het belangrijkste argument tegen ontsplitsing was nu de lage huur die voor de wonin-kjes gevraagd kon worden. Dat is voor een deel van de huurders erg aantrekkelijk.
Bovendien, en hier komt een aap uit de mouw waar in de pers weinig aandacht is geschonken, zouden bij ontsplitsing de woningen minder opbrengen. De dubbele huur zou namelijk in vergelijking met andere woningen te hoog zijn. Zo blijven mooie ideeën hangen in financiële rotzooi. De PSP kwam volkomen consequent met een voorstel de huur van de duplexwoningen te verlagen, maar dat voorstel kreeg alleen de steun van de pacifisten zelf en de CPN.
Een voorstel dat het wel haalde was de verhoging van de reinigings-rechten. Er moet in de buurt van het kerkhof nieuwe riolering komen en Gedeputeerde Staten van Groningen hebben daar goedkeuring voor verleent op voorwaarde dat de dekking uit verhoogde lasten zou komen. PSP en CPN konden zich daar niet mee verenigen. De PSP vond dat het verbeteren van de riolering een kwestie van volksge-zondheid is en daarom uit rijksmiddelen betaald moet worden. De CPN voegde daar nog aan toe dat de financiële verhouding tussen gemeente en rijk niet deugde. De overige partijen steunden het voorstel van B&W zodat de prijsverhoging met grote meerderheid werd aangenomen.

woensdag

19 september 1963

De taal is gratis. Terwijl men er met de mond naar streeft om de werk-loosheid in Oost-Groningen te verminderen, wordt er in de praktijk alles aan gedaan om hier werk weg te halen.
Na de arrondissementsrechtbank en de Raad van Arbeid is nu het ka-daster aan de beurt. Prima kunnen ze je voorrekenen dat het echt veel goedkoper is het hypotheekkantoor, het kadaster, de landmeet-kundige dienst en die inspectie van registratie en inspectie over te hevelen naar Groningen. Dat daarmee hoogwaardige werkgelegen-heid en service aan de burgers verloren gaat wil men op het mini-sterie niet eens zien.
Maar niet alleen het ministerie draagt hier schuld. Ongetwijfeld is ook de stad Groningen bezig haar machtspositie verder uit te bouwen. Ze hebben daar nooit kunnen verdragen dat andere plaatsen in de pro-vincie zich ontwikkelen.
Een lichtpuntje in dit soort tijden is dat Klaas Nuninga thans spits van het Nederlands elftal is. Toch nog iets om trots op te zijn.

dinsdag

16 september 1963

Het leek een tijdje lang goed te gaan in Alabama. De gouverneur was min of meer gemuilkorfd en onthand, zodat negerkinderen zonder al te veel problemen naar voorheen blanke scholen konden, maar nu is de vlam in de pan geslagen. Er is een bomaanslag gepleegd op een zwarte kerk waardoor 4 meisjes om het leven zijn gekomen. Daarop volgden gewelddadige demonstraties waarbij nog eens een dode viel. Martin Luther King heeft opgeroepen tot geweldloosheid. Dat zal niet meevallen na zoiets.

maandag

29 augustus 1963

Vandaag is de grote mars op Washington geweest. Tweehonderddui-zend Amerikanen, waaronder ook vele blanken, begaven zich om half drie in de richting van het Capitool.
Organisatoren van de mars waren Philip Randolph (voorzitter van de vakvereniging van Wagon-Lits-personeel!), Roy Wilkins (algemeen se-cretaris van de NAACP) en James Farmer, leider van het Nationaal Congres voor Rassengelijkheid. De enorme mensenmassa werd be-groet door de voorzitters van de fracties in de Senaat en later door president Kennedy en vice-president Johnson.
Misschien heb ik de Amerikaanse vakbeweging toch wat te gemak-kelijk in de hoek gezet laatst, want ook de voorzitter van AFL-CIO ondersteunde de actie met zijn aanwezigheid. Misschien is er alleen iets mis met die Hoffa-figuur. Hoe dan ook, er waren ontzettend veel mensen zodat men om hun eisen nauwelijks heen kan.
In Amsterdam was een solidariteits-demonstratie georganiseerd, die begon met driehonderd betogers maar al snel uitgroeide tot zo'n duizend man.
De demonstratie in Washington was hier op de tv te volgen via de Telstar-satelliet.

zondag

28 augustus 1963

Ik ben me er nooit zo bewust van geweest, maar Nederland geeft kapitalen uit aan defensie. Maar liefst 19,1 % van de begroting wordt besteed aan militairen. De helft gaat naar de landmacht, marine en luchtmacht krijgen elk een kwart.
In totaal gaat het om een bedrag van twee en een kwart miljard. Dit heeft Minister van Defensie De Jong als toezegging laten vastleggen voor zijn aantreden in het nieuwe kabinet Marijnen. Ongelooflijk veel geld wordt hier uitgegeven zonder dat er ook maar iets tegenover staat. Wat een verspilling!

zaterdag

10 augustus 1963

Alsof het een grap was, zo een waar je alleen maar om hoeft te gniffe-len. In Engeland is een trein met afgekeurde bankbiljetten overval-len. Na aanvankelijke berichten dat het om 1 miljoen pond sterling ging, komt nu naar buiten dat de bende van dertig man ruim drie en half miljoen pond (dat is 35 miljoen gulden) heeft buitgemaakt. Het was een zorgvuldig voorbereide overval waarvan ik de details niet wil achter houden.
De trein met het geld was onderweg van Glasgow naar Londen. Bij een verlaten kruispunt hadden leden van de bende het groene licht voor de trein met een handschoen bedekt en met een zaklantaarn lieten ze het rode licht opschijnen. De trein stopte en de machinist en zijn assistent werden overvallen. De locomotief en de twee voorste rij-tuigen met het geld werden losgemaakt van de rest van de trein en reden door naar een kruispunt waar de rest van de overvallers stond te wachten met auto's. Daar werden 120 postzakken uit de trein gehaald en afgevoerd. Men hoopt op tips uit de onderwereld.

vrijdag

18 juli 1963

Winschoter nieuws. De uitbreidingsplannen ten zuiden van het spoor, het zogenaamde plan Zuiderveen I, krijgt nu eindelijk handen en voe-ten. Besloten is dat het winkelcentrum niet zo groot hoeft te zijn (ligt nogal voor de hand, want het centrum is vlakbij). Verder komen er langs de spoorlijn geen torenflats maar complexen met slechts enkele woonlagen. Een lagere school en een kleuterschool komen te verval-len en er komt meer aandacht voor recreatie, m.n. voor waterpartij-en. (Recreatiepartijen zijn gewoon speelterreinen voor de kinderen.)
In totaal komen er 199 woningen: 15 eensgezins in drie blokjes, 80 eensgezins in rijen, 2 losse eensgezins, 90 gewoon in vijf blokken van 18. Tenslotte komt er natuurlijk een onvermijdelijk bungalowpark. Zoals te verwachten valt komen er later nog Zuiderveen II en III plannen.
De Zuiderveenplannen waren niet het enige interessante punt op de agenda van de gemeenteraad. De PSP had de overslag van munitie in de Oosterhaven aan de orde gesteld. Veel van de vragen werden op formele gronden buiten de orde geplaatst, maar de vraag of het wel verantwoord is dergelijke activiteiten binnen de bebouwde kom en in de buurt van tankschepen en opslagtanks te laten plaatsvinden, kon-den B&W niet omzeilen. Het antwoord kwam erop neer dat het Mi-nisterie van Defensie zeer strenge veiligheidsmaatregelen in acht neemt. De CPN vond dit niet voldoende en drong erop aan dat de overslag verder buiten de bebouwde kom zou plaatsvinden. Volgens de burgemeester heeft de gemeente niet de bevoegdheid de overslag te verbieden omdat het water openbare ruimte is. Maar op verzoek van PSP, CPN en PvdA zou hij het ministerie van Defensie verzoeken de overslag niet in de bebouwde kom te laten plaatsvinden.
En er was nog een interessant punt. De hoogte van de huur van wo-ningwetwoningen. Nieuw te bouwen woningen zouden een huurop-brengst moeten hebben van f 20,85 per week. De CPN pleitte voor een verhoogde subsidie, de VVD en de PvdA voor huur-egalisatie. Een ambtenaar in een middenstandswoning betaald momenteel f 17,- in de week, dan is het merkwaardig dat een arbeider voor een kleiner huis meer moet betalen. Men zal het punt later nog eens bekijken. Overigens maakte de PSP bezwaar tegen het onderhands aanbesteden van de bouw. Ook een interessant punt, maar er werd verder geen aandacht aan geschonken.
Tenslotte wil ik niet onvermeld laten dat de rioolzuivering, groot ge-noeg voor 47.000 personen, officieel geopend is. Die is er dus toch van gekomen.

donderdag

9 juli 1963

De demonstratie tegen Portugal krijgt nog een staartje, en misschien is Nederland toch niet zo redelijk als ik dacht. PSP-Tweede Kamerlid Bruggeman heeft namelijk gezien dat de politie een jongeman die niets met de acties te maken had en ook geen aanleiding gaf, afransel-de. Bovendien schijnen in de tunnels van het Olympisch Stadion de-monstranten mishandeld te zijn. Buiten de ogen van pers en publiek eigent de politie zich blijkbaar bevoegdheden toe, die zij niet heeft.

woensdag

6 juli 1963

Na al mijn gelamenteer over de V.S. en Rusland en China, nu eens wat gezeur over Europa. Want ook hier is het niet allemaal koek en ei.
Neem nou het feit dat men aan het eind van de oorlog twee fascis-tische dictators heeft laten zitten: Franco in Spanje en Salazar in Por-tugal. Niet iedereen vindt dat normaal. Tijdens de NATO-taptoe werd gisteren tegen Portugal geprotesteerd. De Winschoter Courant trekt het gebeuren in de ludieke sfeer. Daar hoort het toch niet helemaal thuis, want het is ernstig probleem:
"Tijdens de NATO-taptoe in het Amsterdams Olympisch Stadion ont-stond gisteravond even na tien een incident, toen enkele politieke heethoofden het middenveld oprenden vlak voor het verschijnen van de band uit Portugal. De politie - wel verdacht op iets dergelijks - werd niettemin even door dit gebeuren verrast, zodat de betogers toch nog een spandoek konden ontrollen vlak voor de eretribune. Daarop werd het woord Angola te lezen - de rest van de leus werd niet meer zichtbaar. De politie-agenten sloegen - na een adembene-mende race, als gold het een interlandwedstrijd - de jongelui met knuppels tegen de grond. Ook de anderen die zich inmiddels hadden verspreid over het hele terrein, werden hardhandig verwijderd. De meeste lieten zich, ingevolge de tradities der anti-atoombombeto-gingen, door de politiemannen dragen."
Voorzover we kunnen nagaan was de actie dus gericht tegen het koloniale beleid van Portugal. De journalist heeft helaas niet de moeite genomen enige demonstranten te interviewen. In plaats daarvan prijst hij de politie en vindt hij de Portugezen sneu omdat hun voorstelling een beetje verknoeid werd. Toch was het geheel niet van humor ontbloot.
De politie had acties verwacht: bij de doelen en de uitgangen van het stadion waren agenten neergezet, er zaten als gewone mensen ver-momde jekkers op de tribune, een karabijnbrigade werd achter de hand gehouden en twee pantserwagens stonden in een donker hoekie van het stadion. Men verwachtte blijkbaar nogal wat. Waar men niet op gerekend had was de regie van het spektakel. Om de opkomst van de Portugezen wat extra luister bij te zetten werden voordat zij de grasmat betraden, twee minuten lang alle lichten gedoofd. In die tijd klommen de betogers van de tribunes en renden het grasveld op. Toen het licht weer aan ging waren ze al halverwege de middenlijn. Dat laat maar weer eens zien dat het er in Nederland nog best redelijk aan toe gaat.