14 februari 1955

In de PvdA is een groep prominenten gekomen tot de oprichting van een Sociaal-Democratisch Centrum, een club die het socialisme weer een prominente plaats in het denken en handelen van de PvdA wil geven. Oudgediende Sam de Wolff is voorzitter van het initiatiefcomi-té, dat door het partijbestuur wordt gedoogd. Afgevaardigden van meer dan dertig plaatselijke afdelingen - wethouders en gemeente-raadsleden - waren bij de oprichting aanwezig.
Het comité is van mening dat de huidige lijn van de partij niets met haar eigen beginselprogramma te maken heeft, maar alles met een poging tot wederopstanding van de naoorlogse volksbeweging. De he-le kwestie doet mij denken aan een vraag die Ina Meijer in het verre verleden eens stelde: als alle liberalen lid worden van de PvdA, wat gebeurt er dan met die partij?

8 februari 1955

Sommige mensen hebben in plaats van een radio (die via een antenne de golven uit de lucht opvangt) een kabel met een kastje en een luidspreker: de draadomroep. Alle Nederlandse zenders zitten erop en ook nog een paar andere. Met de schakelknop op het kastje kun je kiezen uit de zenders die via de kabel het huis binnen komen.
In mijn ogen een merkwaardig systeem, maar het werkt goed. De kosten zijn lager dan die van de aanschaf van een gewone radio (toch al gauw zo'n f 300,-), maar ze blijven wel doorlopen. De aansluiting kost bij ons f 10, - en verder betaal je nog een vast bedrag per maand.
Het lijkt voor de PTT, die de kabel onder haar beheer heeft, een winstgevende zaak, maar dat is het niet. Hoewel er een half miljoen mensen zijn aangesloten op de kabel wordt er al jaren alleen maar verlies op gemaakt.

De Tweede Kamer zoekt het probleem in de te lage aansluitkosten (gemiddeld f 20, -), maar daar kan hem volgens mij de clou niet zit-ten. Misschien moeten de tarieven gewoon omhoog. Enkele Eerste Kamerleden vinden dat er maar geen nieuwe aansluitingen meer moeten worden aangelegd tot dat de minister waaronder de PTT valt, duidelijk kan maken waar het verlies vandaan komt. Merkwaardig dat de PTT dat zelf nog niet weet. Zeker geen boekhouders in dienst.

10 december 1954

Je hebt in Nederland een woonruimtewet. Met die wet wil de over-heid voorkomen dat mensen buiten de wachtlijsten om woonruimte betrekken. Dat lijkt goed en rechtvaardig - en is het misschien ook wel - maar de uitvoering van die wet is zonder meer bespottelijk. Neem het volgende geval.
Tammo Berends uit Oude Pekela trouwde met een meisje dat bij haar bejaarde tante inwoonde. Tammo trok na het huwelijk ook bij die tante in, wat men toch logisch mag noemen. Hij is tenslotte met het meisje getrouwd. Het bleek echter verboden te zijn. Om te beginnen had hij goedkeuring van B en W moeten vragen. Vervolgens zou hij die goedkeuring niet hebben gekregen. Hij werd door de kantonrech-ter veroordeeld tot dertig gulden boete of tien dagen hechtenis. En dat bij wijze van waarschuwing! Hoe gek kan men zijn? O ja, hij moest ook nog verhuizen.

1 december 1954

Mansholt is nu al negen jaar Minister van Landbouw. Had hij, en hadden wij, eerst te maken met een te kleine productie en te hoge prijzen, nu doemt er aan de horizon overproductie en te lage prijzen. Dat leidt tot geheel nieuwe problemen. Bijvoorbeeld: moeten we extra vette melk op de markt brengen en zo ja, in hoeverre moet die melk dan gesubsidieerd worden?
Vondeling van de PvdA vindt dat er op dergelijke luxe melk (3,5 in plaats van 2,5 procent vet) geen subsidie meer mag worden gegeven. Mansholt denkt aan minder subsidie. De CHU wil het bij één soort melk houden. KVP en VVD willen wel twee soorten melk, maar spre-ken zich niet uit over de subsidie. De AR wil melk met drie procent vet. Als je kunt tellen, kun je politiek bedrijven.
Achter al dat gezeur over melk ligt natuurlijk een probleem: het boe-renbedrijf wordt van steeds minder belang. Vondeling (PvdA) vindt daarom dat er een gegarandeerd minimuminkomen voor boeren moet komen. Tegelijkertijd wil hij echter de hoogte van de garantie-prijs voor melk ter discussie stellen, omdat een cent minder voor de melk 50 miljoen meer voor de weduwen en wezen betekent. Dus hij wil de prijs verhogen, en daarmee de subsidie verlagen.
Andere problemen waar de landbouw mee geconfronteerd wordt zijn het langzame tempo van de ruilverkaveling en de afname van het aantal landarbeiders. Dat laatste heeft tot gevolg dat de seizoens-arbeid in de landbouw steeds moeilijker te organiseren valt.

Mansholt vindt dat er internationale oplossingen moeten komen voor de kwestie van de landbouwoverschotten. Daarom betreurde hij het dat de Europese integratie van de landbouw zo stroef verloopt. Zelfs samenwerking tussen alleen Nederland en België blijkt nauwelijks mogelijk.
Wat de melk aangaat wil de minister vasthouden aan het vetgehalte van 2,5 %, net als aan de subsidie van 4 cent per liter. Wel wil hij ook melk met 3,5 % vet op de markt brengen, met een subsidie van 2 cent per liter. Nu elck sijn sin, schreef Vondel al. Of niemand.

28 oktober 1954

Ik wist niet dat het nog bestond. Dus ik was enigszins verbaasd toen ik vandaag in de krant las dat gehuwde vrouwen binnenkort niet meer gehoorzaamheid verschuldigd zijn aan hun man. Het schijnt dat vrouwen tot nog toe als handelingsonbekwaam werden beschouwd. Dat betekent dat ze dezelfde positie innemen als minderjarigen. Minister Donker vond het toch echt tijd worden dat te veranderen. En de Tweede Kamer was het er unaniem mee eens. Men durfde echter niet zo ver te gaan de echtgenoten gelijk te stellen. De man blijft de baas, maar hij is verplicht rekening te houden met de wensen van de vrouw! Men denkt dat dit in overeenstemming is met sociale en economische positie die de man in de maatschappij inneemt. Het is maar goed dat de mensen soms verder zijn dan de wetten!

26 juni 1954

Geloof het of niet, de bouw van de sodafabriek in Delfzijl, die waar ze ons zout gaan verwerken, heeft geleid tot een principieel debat in de Tweede Kamer over de mate waarin bedrijven die afhankelijk zijn van overheidssteun, gesocialiseerd moeten worden.
De fabriek in Delfzijl heeft 21 miljoen gulden garantie van de overheid nodig en de minister van Economische Zaken Zijlstra wil die garantie zonder meer geven. Maar P.v.d.A. afgevaardigde Nederhorst is daar niet zo voor. Zijns inziens zou er geen sprake moeten zijn van een garantie, maar zou de overheid in ruil voor die 21 miljoen toezicht moeten kunnen houden op de bedrijfsvoering. Hij gaat niet zover dat er regeringsvertegenwoordigers (ambtenaren) in de directie zouden moeten zitten.
De minister kwam tegemoet aan de P.v.d.A. door het volgende toe te zeggen: het Nederlandse karakter van het bedrijf is gegarandeerd om-dat de aandelen op naam alleen verkocht mogen worden aan Neder-landers en als dat niet mogelijk is aan de Staat. Een vertegenwoor-diger van de regering zal een plaats krijgen in de raad van commis-sarissen. Deze toezegging zal voldoende zijn, want er is in de kamer een meerderheid voor het project. Het zal dus wel bij één commissa-ris blijven in ruil voor die 21 miljoen gulden.

2 juni 1954

Het gaat slecht met de katholieke kerk of het gaat slecht met de K.V.P., want de Nederlandse bisschoppen hebben het nodig geacht katholieken te verbieden lid te zijn van de P.v.d.A. Wie zich niet aan dit verbod houdt wordt gestraft met weigering van de heilige sacra-menten en kerkelijke begrafenis. Nou ben ik gelukkig atheïst, maar ik kan me voorstellen dat je je als katholiek niet prettig voelt bij dit soort maatregelen. Wat zou God er nou van denken?

7 april 1954

Het gaat goed met de Nederlandse economie. Werkloos zijn alleen mensen die net ontslagen zijn en nog geen nieuw werk hebben gevon-den en de beroepswerklozen. Als we die beide groepen buiten be-schouwing laten is er in Nederland nu volledige werkgelegenheid. Iedereen die wil werken, kan werken.
Dat is mogelijk omdat de Nederlandse overheid de lonen kunstmatig laag houdt. Daardoor zijn onze producten op de wereldmarkt goed-koop en kunnen ze makkelijk verkocht worden. En zelfs met die lagen lonen groeit voor ons de welvaart, al is het langzaam.
De werkgevers zijn echter niet tevreden. Omdat de lonen vastliggen kunnen ze arbeiders die extra presteren geen extra loon geven. Daar-door is de arbeidsproductiviteit niet zo hoog als wel mogelijk zou zijn. Daarbij komt nog dat in de seizoensarbeid meer te verdienen valt, zodat mensen soms een vaste baan laten voor wat ze is en over-stappen naar dergelijk tijdelijk werk. Mocht men na afloop geen nieuw werk vinden dan kan men altijd nog terecht bij de wachtgeld- en werkloosheidsverzekering.
Kortom, enerzijds wil men de lage-lonen-politiek wel loslaten, maar anderzijds ziet men ook wel in dat dat de prijzen zal opdrijven en de omzet verlagen. Dus wat willen de werkgevers en de economen: geen volledige werkgelegenheid, minder zekerheden in de vorm van werk-loosheidsverzekeringen en meer vrijheid bij het vaststellen van de loonshoogte. Op de vakbeweging wordt een beroep gedaan de rede-lijkheid van deze wensen in te zien. Anders zouden onze welvaart en werkgelegenheid in gevaar komen.
Dus om de werkgelegenheid te redden, moeten er meer werklozen komen; om voor iedereen de welvaart te verhogen, moeten sommige mensen meer verdienen; om de mensen met plezier naar hun werk te laten gaan moeten de werkloosheidsverzekeringen afgeschaft wor-den. Geniaal!

18 maart 1954

Ik heb vandaag gelijk in de krant kunnen lezen waarom die Japanse vissers dood gaan. De Amerikanen hadden zich verkeken op de kracht van de waterstofbom die ze aan het testen waren.
De bom had een kracht van 14 miljoen ton T.N.T.: zeshonderd maal zo sterk als die van Hiroshima. Wat moet je met zo'n bom, zou je denken. Maar de wetenschappers denken dat ze nog verder kunnen gaan: honderd miljoen ton moet haalbaar zijn. Wat zijn dat voor wetenschappers? Afijn, de ontploffing was drie tot vier maal sterker dan diezelfde wetenschappers op grond van hun wetenschappelijke berekeningen hadden verwacht. Vandaar dat de veiligheidszone te klein was.

17 maart 1954

Stel je voor: je vaart met een bootje in de Stille Zuidzee. Het is natuurlijk prachtig weer. (Daar is het de Stille Zuidzee voor). Dan, plotseling, zie je in de verte een flits, vervolgens gedurende ongeveer acht minuten een zonsopgang, en tenslotte - zo'n vijf minuten na de flits - voel je een luchtdrukgolf.
Dan weet je het al, hè? Een atoombom.
Om een of andere reden is de Stille Zuidzee de plaats waar men atoombommen test. Ik geloof dat het aantrekkelijk is vanwege de atollen die je daar vindt. Wat zou er met je gebeuren als je te dichtbij was?
Een paar Japanse visser, die officieel op voldoende afstand waren, hebben nu nog de tijd om dat te vertellen. Anderhalf uur na de flits daalde een witte asregen neer op hun schip. De as liet zich niet van de huid verwijderen en veroorzaakte diepe brandwonden. Een professor van de universiteit van Tokio veronderstelt dat de wonden zijn veroorzaakt door de radioactiviteit van de neergeslagen deeltjes.
Men denkt dat de vissers de ramp zullen overleven omdat hun witte bloedlichaampjes niet aangetast zijn. Haal me de koekkoek! Ze zitten zo vol met radioactiviteit dat ze als stralingsbron een gevaar voor hun omgeving vormen en geïsoleerd worden! Er gaan ook nog ge-ruchten dat er drie of zelfs vier Japanse schepen geheel en al ver-dwenen zijn.

13 maart 1954

McCarthy lijkt nu eindelijk zijn congé te krijgen. Jarenlang heeft hij Jan en Alleman kunnen beschuldigen, chicaneren en vervolgen, maar nu hij in zijn waanzin ook het leger aanvalt - volgens hem is het slechts voor 99 % te vertrouwen - stuit hij op krachten die zijn macht te boven gaan.
Hij dreigt bovendien een splijtzwam te worden in de Republikeinse Partij en president Eisenhouwer is hem liever kwijt dan rijk.
Het komt dus bijna iedereen goed uit dat één van zijn naaste mede-werkers heeft geprobeerd een assistent als dienstplichtige een leuk baantje in New York te bezorgen: hij maande het leger en de minister van defensie aan zijn wens te voldoen. Zo niet dan zou McCarthy's commissie tegen On-Amerikaanse activiteiten hen in de problemen kunnen brengen.

Het schandaal dat gebruikt gaat worden om McCarthy te laten ophoe-pelen is dus gevonden. Het is goed dat hij oprot, maar dat hij jaren-lang zijn gang heeft kunnen gaan, is veelzeggend.

25 februari 1954

Ten eerste. Het geld wordt steeds minder waard: de papieren gulden en de papieren rijksdaalder worden afgeschaft. In plaats daarvan krijgen we zilveren munten. Dat zegt toch wel iets. De ministers Zijlstra en Suurhof vinden dat het met de geldontwaarding wel wat meevalt, maar de communist Gortzak vond dat ze dan maar eens naar de kapper moesten gaan.
Ten tweede. Nieuw Leven krijgt uniforms en een tamboerafdeling. We hebben nu 37 leden en 8 leerlingen.
Ten derde. Je denkt niet na over dat soort dingen, maar het drinkriet-je is ooit uitgevonden; dat papieren rietje waar de kinderen op school melk mee drinken. (Het is erg vies, want het papier wordt nat en week en de melk gaat naar papier smaken). Afijn, in de krant staat dat het rietje is uitgevonden door Stanley Thomas, die op het idee kwam toen hij een man in de tram zijn tramkaartje om zijn vinger zag draaien. De moraal van het verhaal: als je de hele dag goed oplet, kun je zo miljonair worden.

21 januari 1954

Er zijn al weer nieuwe plannen om het hart van Winschoten open te breken. Ook deze keer gaat het er weer om meer ruimte te maken voor de auto. Men wil een doorbraak van de Venne naar de Emmastraat, zodat er een rechtstreekse verbinding ontstaat tussen de Venne en het station. Er schijnt haast bij te zijn, want de firma Dröge wil het pand van Olm met de daarbij behorende grond aan de Vissersdijk gebruiken om uit te breiden. Een doorbraak zou de "bouwplannen van Dröge volledig tot haar recht doen komen", heet dat dan. Daarom moest de gemeenteraad nu al een principebesluit nemen.
Prof. Bruin, die al bezig is met de plannen voor een doorbraak, heeft een schets geproduceerd die ten grondslag moet liggen aan het besluit. In het grote plan zal ook de huidige situatie rond Venne, Vissersdijk en Liefkensstraat ingrijpend veranderen. Men wil van de Venne een belangrijke snelweg maken, terwijl Langestraat en Toren-straat het karakter van smalle, intieme straatjes moeten behouden.
Omdat het station van groot belang is, niet alleen voor Winschoten, maar voor de hele streek, moet het via de kortste weg bereikbaar zijn en dat is nu niet het geval. De Venne loopt niet naar het station, maar buigt af naar het Schönfeldplein.
Het probleem is dat in het grote plan het pand van Olm eigenlijk afgebroken moet worden omdat het in de weg staat. In dat geval kan Dröge daar geen bedrijf beginnen.De gemeenteraad heeft nog niet besloten.

19 december 1953

Hier in het noorden klaagt men veel over achterstelling. Laat ik daar ook eens aan meedoen. Als wij hier 's avonds naar de radio luisteren mogen we blij zijn als we iets horen van hetgeen in Hilversum wordt uitgezonden. Daar zijn een aantal redenen voor.
In de eerste plaats hebben wij hier nog geen FM-zender in de buurt. Wij zijn dus aangewezen op de lange golf, die, zoals algemeen bekend is, veel stoort. Er is dus altijd ruis. Dat zou nog overkomelijk zijn als er geen andere storingen waren, maar helaas.
De golflengte van Hilversum worden ook door buitenlandse zenders gebruikt. Daardoor hoor je vaak twee of drie zenders door elkaar heen. In Emmen kun je elke dag om 10 uur 's avonds op Hilversum I het Russisch volkslied beluisteren. Hier in Oost-Groningen heeft men meer last van een Deense zender.
Alsof dat nog niet genoeg is wordt de ontvangst ook nog eens gestoord door een bijzonder doordringend fluitend geluid. De Radio Controle Dienst heeft de oorzaak daarvan niet kunnen vaststellen. In Den Haag kon de storing moeilijk onderzocht worden omdat ze daar minder intens was dan hier in Oost-Groningen. Maar je moet niet denken dat ze hierheen komen om onderzoek te doen. Waarom niet? Zij beweren dat de storing van een buitenlandse zender komt, waar men toch niets aan kan doen.

Voor Hilversum II heeft men in Hoogezand een hulpzender gebouwd, en dat helpt enigermate. Maar het wachten is op een FM-zender. Het gebouw daarvoor is klaar. Sterker: het staat al anderhalf jaar leeg. De zender zelf staat gereed voor transport, maar de ministeries van O.K. en W en Waterstaat hebben nog geen opdracht verstrekt tot plaat-sing. Geweldig land, Nederland.

11 december 1953

Waar ik nooit zo bij stil gestaan had is de waterleiding. Wij, in Win-schoten, hebben al jaren een kraan in de keuken waar het water uitkomt wanneer je maar wilt. Maar in talloze dorpen hier in de omgeving is dat niet geval. Daar is men afhankelijk van putten of van regenwater dat uit de niet altijd even schone dakgoten (verrotte bladeren, insecten en vogelpoep) in een regenbak loopt. De regen-bakken zijn onhygiënisch, daarom gevaarlijk, en betrekkelijk gauw leeg (3000 liter).
Met die putten gaat het meestal goed, maar nu staan vele ervan droog. De buitengemeenten laten daarom tankauto's naar de Win-schoter watertoren rijden om water te halen. De vrouwen staan in de dorpen elke dag met emmers en pannen te wachten.

Het water kost de gemeenten 5 cent per liter en dat betalen de inwoners ook. Het wordt alleen voor niets vervoerd. Maar hoeveel water heeft een vrouw niet nodig in een huishouden? Met tien liter kom je vast niet ver. Bovendien komt de waterauto niet aan huis, zodat men ook nog eens een flink stuk met die zware emmers moet open.
In plaatsen waar de aanvoer van het water niet door de gemeente gebeurt, zoals in Wedde, moeten de klanten ook nog betalen voor vervoers- en arbeidskosten. Daar is het water nog duurder.

Waterleiding overal: dat lijkt me een duidelijk voorbeeld van voor-uitgang. Overigens hoorde ik dat op de Meidoornlaan hier in Win-schoten ook nog geen waterleiding ligt. De bewoners hebben gepro-beerd de gemeente een waterleiding te laten aanleggen; deze heeft aangeboden de helft van de kosten te betalen en de andere helft te laten opbrengen door de eigenaar van de huizen, maar de laatste weigerde dat doodleuk. Daarmee was voor de gemeente de zaak afge-daan. Over volksgezondheid gesproken.

23 november 1953

De grote luchtvervuiling in London is al weer een jaar geleden. Nu pas staat in de krant dat men schat dat er duizenden mensen als gevolg van deze vervuiling om het leven zijn gekomen: in 1952 zijn 4650 meer mensen overleden dan in dezelfde periode in de jaren daarvoor. Bijna drieduizend mensen met bronchitis stierven juist in de week van de mist in december.
De mist was zo dik dat ze de huizen binnendrong, waardoor tiendui-zenden bronchitispatiënten gedwongen werden de straat op te gaan. Door de mist steeg de rook uit de schoorstenen niet meer omhoog en de giftige dampen en brandend kolengruis sloegen neer. Dat laatste werd vooral veroorzaakt door de slechte kwaliteit kolen die men in Engeland in de kachels gebruikt. Het is een soort gruis dat niet goed verbrandt waardoor er zwaveloxide vrijkomt en de fijne gruisdeeltjes door de schoorsteen naar boven worden afgevoerd. Die deeltjes kwamen vervolgens als brandende voorwerpjes bij andere mensen weer de schoorstenen in en veroorzaakten daar brandschade.

29 september 1953

Er lijkt een einde te komen aan de samenwerking tussen vakbeweging en regering. Zo langzamerhand hebben de vakorganisaties er genoeg van hun leden aan te zetten tot meer productie zonder dat daar een fatsoenlijk loon tegenover staat. Ondertussen blijven namelijk de winsten van de bedrijven voortdurend stijgen. Er komt een keer een einde aan de goede wil. Zelfs de christelijk en katholieke vakcentrales lijken in opstand te komen tegen de 5 % loonsverhoging die de rege-ring dit jaar biedt.
De georganiseerde werknemers hadden eigenlijk geen genoegen wil-len nemen met minder dan 6 %. Maar ze zijn bedrogen door werkge-vers en regering. Een merkwaardige ingreep van het Centraal Bureau voor de Statistiek lag daaraan ten grondslag.
In de Stichting van de Arbeid, waar werknemers en werkgevers met elkaar overleggen over dit soort kwesties, kon men het niet eens wor-den over de loonsverhoging voor de volgende loonronde. Men heeft daarop het probleem voorgelegd aan de regering die in alle gevallen uiteindelijk moet beslissen.

De werkgevers stelden daarbij voor een onafhankelijke commissie in het leven te roepen die een bindend advies zou geven. De regering stemde daarmee in waarop de vakbeweging niet dwars wilde liggen. Er kwam dus een commissie die het in grote lijnen met de werkne-mers eens was en wilde adviseren tot 6 % loonsverhoging. Op dat moment kwam het CBS met de mededeling dat zij het cijfer voor de resterende consumptiebeperking (ik weet ook niet wat het is) ver-keerd had berekend. Daarop besloot de commissie dat een loonsver-hoging van meer dan 5 % niet verantwoord was.

De regering nam dat standpunt zonder verder onderzoek van de door het CBS verstrekte gegevens over. Want als het CBS zich eenmaal vergist, kan het zich ook tweemaal vergissen. Blijkbaar trekt ook de PvdA graag één lijn met de werkgevers. Ik denk dat partij en vak-beweging over niet al te lange tijd van elkaar onafhankelijk zullen worden, want zo kan men niet in één organisatie zitten.

26 september 1953

Ik had je al gezegd dat er in Rusland een geweldige strijd om de macht zou ontstaan. Zoals altijd gonst het van de geruchten en niemand weet ooit wat waar is en wat niet.
Het is ondertussen wel duidelijk dat Beria afgezet is. Hij schijnt ge-vlucht te zijn, maar het kan ook zijn dat hij ergens gevangen zit. Ik persoonlijk hou het erop dat ze hem gewoon vermoord hebben. Zoals altijd in Rusland gaat het over de vraag wat men met de landbouw aanmoet. Het is ook logisch, want de landbouw produceert de eerste levensbehoeften.
Men heeft al decennia lang geprobeerd de boeren in arbeiders te veranderen door hen te dwingen op collectieve boerderijen te wer-ken. Zonder succes, want een boerderij is geen fabriek. Men kan boeren niet dwingen binnen een bepaalde tijd een bepaald aantal han-delingen te verrichten. Daarnaast kent de landbouw veel seizoens-werk, wat een geregeld werkritme ook niet in de hand werkt: soms is er veel te doen, soms weinig.
Het probleem met een door de staat geleide economie is dat je onaf-hankelijke boeren vastgestelde productienormen moet laten halen. Met terroristische methodes kom je er niet.
In zekere zin moet de boer zijn eigen werk kunnen bepalen. Alleen wanneer men vrijwillig samenwerkt zal zoiets als een collectieve boerderij kunnen bestaan. Maar juist die vrijwilligheid ontbreekt op de kolchoze.
Het schijnt dat Beria dat had ingezien. Hij zou het tekort aan levens-middelen (Rusland kocht dit jaar grote hoeveelheden boter in Austra-lië en Nieuw-Zeeland) hebben willen oplossen door de boeren meer vrijheid te geven.
Zijn belangrijkste tegenstander, Kroetsjev, wil de boeren nog verder in de situatie van arbeiders drukken door hun dorpen samen te voe-gen tot landbouwsteden. Op die manier hoopte hij de natuurlijke orde die door een dorp wordt gevormd, te vervangen door de kunst-matige van een stad.

In een stad maken de persoonlijke relaties van de dorpsbewoner, en de daarbij behorende ondergeschiktheid aan tradities, plaats voor het geïsoleerde leven in een anonieme straat, waar niemand nog weet wat er hem of haar verlangd wordt. In zo'n situatie kan de staat met meer succes zijn wil opleggen.

27 juni 1953

Blijkbaar hebben de Oost-Duitse communisten toch ingezien dat ze wel een beetje fout zaten. Premier Grotewohl heeft toegegeven dat de regering fouten heeft gemaakt. Het streven naar autarkie, zeg maar naar een economie die binnen een land alles voortbrengt wat de bevolking van dat land nodig heeft, was achteraf gezien onjuist. Dat leidde namelijk naar de steeds groter wordende productie-eisen. Bovendien heeft de vlucht van honderdduizenden boeren naar West-Duitsland geleid tot problemen wat betreft de voedselvoorziening. Ook het streven naar een grote zware industrie was een vergissing geweest. Wanneer men meer oog had gehad voor het herstel van de Duitse eenheid, had men de hele zware industrie niet nodig gehad.
Vice-premier en partijleider Ulbricht, degene die het economische beleid in Oost-Duitsland vergaand bepaalt, zocht een oplossing van de problemen in meer openheid, in een sfeer waarin vrije uitwisseling van gedachten mogelijk is. Mooie woorden genoeg.
Velen geloven trouwens niet meer in de Oost-Duitse versie van het socialisme en vluchten naar het Westen. In Berlijn gaan dagelijks hon-derden mensen de grens naar de westelijke sectoren over.
De voedselschaarste is nu zo groot dat de regering er toe over is gegaan voedsel uit de staatsreserves (!) uit te delen onder de bevol-king. Id. textiel.
Ook op andere manieren probeert de regering het vertrouwen van de bevolking te winnen: de lonen en pensioenen gaan omhoog, de boe-ren hoeven minder gedwongen te leveren, bij achterstallige betaling zal de stroom niet meer direct worden afgesneden, er zullen meer huizen worden gebouwd (met geld dat oorspronkelijk bedoeld was voor de bouw van zware industrie), arbeiders krijgen schoenen, zie-ken zullen voortaan kunnen kuren zonder dat dat van hun vacantie-dagen wordt afgetrokken.

Tenslotte wil men mee ruimte laten voor particulier initiatief: par-ticuliere industriële bedrijven mogen nu ook produceren voor parti-culieren (niet meer alleen voor staatsbedrijven), een deel van de ge-nationaliseerde bedrijven zal aan de eigenaars worden terug-gegeven.

20 juni 1953

De Rosenbergs zijn ook geëxecuteerd, al was het op een electrische stoel. Er moet natuurlijk verschil zijn tussen het oosten en het westen.

19 juni 1953

De opstand in Oost-Duitsland heeft ook aan de andere kant wat doden opgeleverd. Naar het schijnt is in Maagdenburg een politieagent op-gehangen door betogers en zijn in Gere politieagenten uit de ramen van hun politiebureau gesmeten. Er staat niet bij op welke verdieping die ramen lagen.
Tegenover deze officiële doden, die waarschijnlijk zelf eerst hadden geschoten op de betogers, staan nog eens twintig gedode demon-stranten in Maagdenburg. Daar had men de gevangenis weten te bezetten en de politieke gevangen vrijgelaten.
Ook in Jena, Leipzig en Dresden was er sprake van onlusten. De communisten en Russen hebben zoals altijd humorloos gereageerd. Eerst schieten ze mensen dood in de straten. Gearresteerden worden na een zogenaamd proces door een vuurpeloton geëxecuteerd. Het eerste slachtoffer heet Willi Goettling, een West-Berlijner. Op die manier willen ze de paranoia theorie dat buitenlanders het gedaan hebben blijkbaar bevestigen. De hand in eigen boezem steken, zelf verantwoordelijkheid nemen, ho maar. Het zijn overal dezelfde klootzakken.

18 juni 1953

Het is in Oost-Duitsland geheel uit de hand gelopen. Tienduizenden arbeiders zijn gisteren de straat opgekomen en hebben het gehele openbare leven in Oost-Berlijn ontwricht. Er werd nauwelijks gewerkt, en ook het openbaar vervoer lag stil.
De mensen demonstreerden in de straten waar de regeringsgebou-wen staan. Terwijl ze zongen en scholden werden winkelramen inge-gooid, een houten politiepost in brand gestoken en auto's van regeringsfunctionarissen op de kop gezet. Het neerhalen van de rode vlag op de Brandenburger Tor werd met groot gejuich ontvangen.
In het openbaar vervoer werd niet alleen gestaakt, er was ook een hoogspanningskabel doorgesneden zodat er in het geheel geen tram of trein kon rijden. De politie greep niet in. Russische troepen waren al wel bezig met het innemen van strategische posities en het graven van een loopgraaf rond de regeringswijk. Pas tegen de middag kwam er tegenactie: de Russen verschenen in pantserwagens en tanks op straat. In de Leipzigerstrasse werd met karabijnen en automatische wapens op de menigte geschoten. Een tank reed in op de massa en verpletterde twee personen. Op de Potzdammerplatz, de plaats waar de vier sectoren van de stad (de Franse, de Britse, de Amerikaanse en de Russische) elkaar raken, stonden duizenden Westberlijners de opstandigen aan te moedigen. Sommigen van hen overschreden de grens om daadwerkelijk steun te verlenen. Politieagenten werden belachelijk gemaakt, men nam hen de pet van het hoofd en gooide ze vrolijk in de lucht.

Bij de gevangenissen in Berlijn zouden grote menigten hebben ge-staan om de vrijlating van politieke gevangenen te eisen. Er kwam pas weer rust in de straten nadat de Russische commandant de staat van beleg had ingevoerd en een avondklok had ingesteld. Na negen uur mag niemand meer de straat op.

Ook in andere delen van Oost-Duitsland was het onrustig. In Maagdenburg en Erfurt zou gestaakt worden, in Brandenburg zouden ook demonstraties zijn.
Er zijn berichten dat er vandaag weer gewerkt wordt, maar niemand spreekt nog van een algehele werkhervatting. Wel zijn er berichten dat Russische tanks en infanterietroepen op weg zijn naar Berlijn.

Minstens zestien mensen zijn om het leven gekomen, honderden liggen in het ziekenhuis. Natuurlijk kregen het buitenland weer de schuld. "Provocateurs en fascistische agenten van vreemde mogend-heden" hadden het allemaal weer gedaan. Maar wel eerst toegeven aan de eis van een ongedaan making van de productienormen. Op dat soort socialisten zit niemand te wachten.

17 juni 1953

Er is een opstand in Oost-Duitsland! Blijkbaar is het daar toch niet zo socialistisch als de communisten beweren. Want het zijn de arbeiders die in opstand zijn gekomen. Duizenden bouwvakarbeiders protes-teerden gisteren in Oost-Berlijn tegen de verhoging van de prestatie-normen. Zij eisten het aftreden van de regering en vrije verkiezingen.

De regering gaf toe: men liet luidsprekerwagens omroepen dat men afzag van de verhoging. In een regeringscommuniqué werden ver-volgens staatsbedrijven die de normen ook hadden verhoogd ver-oordeeld. Maar de vlam was in de pan en het duveltje liet zich niet meer terugdrukken in het doosje.

De bouwvakkers hebben opgeroepen tot een algemene staking. Men wil niet alleen lagere prestatienormen, hogere lonen en lagere prij-zen, men wil vooral vrij zijn.
Vanmorgen hebben politie en leger ingegrepen. Communisme is mooi, maar arbeiders moeten wel hun bek houden. Er zijn barricades opgeworpen en ruiten van staatswinkels vernield. De zich socialis-tisch noemende S.E.D. heeft al Russische militairen en pantserwagens de straat op laten komen. Zo gaat het als het volk genoeg heeft van de bonzen die zich over zijn rug een genoeglijk leven hebben bezorgd.

De Rosenbergs maken geen schijn van kans met hun gratieverzoeken. Het zal hun gaan als Sacco en Vanzetti: slachtoffers van een systeem dat zondebokken zoekt voor eigen falen.

28 mei 1953

Gemeenteraadsverkiezingen zijn volgens de Tsjechische schrijver Jaroslav Hasek het zout in de pap van het saaie dagelijkse bestaan. Wij hebben ze ook weer gehad. De PvdA heeft een zetel gewonnen ten kosten van de C.P.N.

De zetelverdeling is nu als volgt:

PvdA 8 (7)
Rechtse Groep 4 (4)
C.P.N. 2 (3)
V.V.D. 3 (3)
G.P.V. 0 (0)

Het zal wel een combinatie worden van PvdA en Rechtse Groep: elk een wethouder.

15 april 1953

De zoutkolom onder Winschoten ligt drie- à vierhonderd meter on-der de oppervlakte, heeft een dikte van 1 kilometer en een omvang van enkele kilometers. De sodafabriek om dat zout te verwerken komt in Delfzijl. Daar kan men in 24 uur per dag, zeven dagen per week ongeveer 1000 ton zout verwerken. Bij dat tempo ligt hier nog voor duizenden jaren zout.

De fabriek komt niet in Winschoten omdat het afvalwater veel calciumchloride bevat. Dat koekt makkelijk aan in de afvoerbuizen en moet dus zo snel mogelijk geloosd worden. Waar men vanuit Win-schoten lange pijpleidingen moet aanleggen om in de zee te lozen, kan men in Delfzijl het afvalwater direct in de Eems laten stromen.

Om het zout van Winschoten naar Delfzijl te vervoeren worden wel pijpleidingen aangelegd. Via de ene pijpleiding wordt vanuit Delfzijl Eemswater naar Winschoten gepompt. Daar wordt het onder druk in de zoutlagen geperst. Het zout lost op, ongeveer 100 kilo zout in 1000 liter water, en het zilte nat gaat dan via de andere pijpleiding terug naar Delfzijl.

Daar wordt het water verdampt, het zout bewerkt met ammoniak en kalk waarna soda overblijft. Omdat dat zo'n goedkoop product is, moeten de vervoerskosten zo laag mogelijk worden gehouden. Dat is de tweede reden voor de keuze van Delfzijl als vestigingsplaats: daar kunnen schepen tot 10.000 ton aanmeren.

Allemaal mooi en aardig natuurlijk, maar wat hebben alle werkloze ex-landarbeiders daaraan. Niets. Wij hebben 10 % werklozen. Die vijf-honderd arbeidsplaatsen gaan nu naar Delfzijl, terwijl hier het zout bijna automatisch uit de grond wordt gehaald. Misschien is het rede-lijk, eerlijk is het niet.

11 maart 1953

Alle gelul over werkgelegenheid ten spijt wordt De Raad van Arbeid, die de kinderbijslag e.d. regelt, uit Winschoten weggehaald en over-geplaatst naar Groningen. Het zal wel weer goedkoper zijn om te concentreren. Maar hier verdwijnen maar mooi weer arbeidsplaat-sen en inwoners. Mooi praten, maar slecht doen. Dat is het motto.

6 maart 1953

Hij is dood. Nu afwachten wie van al die schoften de macht in handen weet te krijgen.

4 maart 1953

Stalin heeft een beroerte gehad. Misschien gaan de tijden veranderen.

4 februari 1953

In de krant staat ook een groot stuk over de maatregelen die nodig zullen zijn om dergelijke rampen in de toekomst te vermijden. In de eerste plaats verzwaring en verhoging van de dijken.

Daarnaast schijnt men al enige tijd na te denken over de mogelijkheid de zeegaten in Zeeland af te sluiten. Dan kan de zee niet meer zo diep het land binnendringen en wordt de kans op een overstroming aan-merkelijk verkleind.
De kosten zijn gigantisch. Anders dan bij de Afsluitdijk is de werking van eb en vloed in Zeeland behoorlijk te merken. Dat is één van de redenen waarom de overstroming tot een zo grote ramp heeft kun-nen worden.
Het schijnt dat we nog van geluk kunnen spreken dat de rivieren niet gezwollen waren. Dan was de ramp nog groter geweest. Aan de ande-re kant, althans volgens de krant, is de kans op het samenvallen van Noordwesterstorm en springvloed, wat dus afgelopen zondag gebeur-de, zo klein dat het slechts eens in de driehonderd jaar gebeurt. Toch wil men er blijkbaar niet van uitgaan dat de volgende ramp daarom driehonderd jaar op zich laat wachten. (Dat laat zien dat aan zo'n uitspraak over kansen ook niet al te veel betekenis moet worden gehecht).

3 februari 1953

De hulpacties zijn in volle gang. Je kunt geld storten op giro 9575 of goederen (kleding, dekens e.d.) brengen naar de Huishoudschool. Er worden collectes georganiseerd en je kunt naar de Winschoter Cou-rant bellen om spullen op te laten halen. Er zijn ook mensen die aan-geboden hebben mee te helpen in de getroffen gebieden. Dit aanbod werd gewaardeerd, maar afgewezen, omdat men al te weinig onder-dak heeft voor alle mensen die van huis en haard verdreven zijn.
Elke dag staan er foto's in de krant van ondergelopen dorpen en van mensen die op het dak van hun huis zitten in de hoop dat ze gezien en gered worden. Het water staat vaak tot aan de dakgoot.

1 februari 1953

Het was noodweer vannacht, maar zo erg als het in het westen van ons land is geweest, was het hier toch niet. Volgens de radio is een hoge vloedgolf de riviermondingen binnengedrongen, heeft zij dijken doorbroken of overspoeld en liet zich door niets of niemand meer tegenhouden. Grote delen van Zeeland, de polders in Holland en gebieden in West-Brabant en rond Rotterdam en Dordrecht zijn onder water gelopen. Het lijkt erop dat honderden mensen verdron-ken zijn. Daartegen valt de materiële schade, hoe groot die ook mag zijn, natuurlijk in het niet.